ایزو بوتیل استات

ایزو بوتیل استات یک ترکیب شیمیایی پرکاربرد است که به‌عنوان حلال، طعم‌دهنده، ماده معطر، رقیق‌کننده و… در صنایع رنگ، پلیمر، داروسازی و غذا مورداستفاده قرار می‌گیرد. این ماده با چگالی 875/0 گرم بر سانتی‌متر مکعب، نقطه ذوب 99- درجه سانتی‌گراد و نقطه‌جوش 118 درجه سانتی‌گراد در بین عناصر شیمیایی شناخته می‌شود. آشنایی بیشتر با این مواد شیمیایی داخلی، کاربردها و خواص مفبد آن را نشان خواهد داد.

ایزو بوتیل استات چیست؟

ایزو بوتیل استات با فرمول شیمیایی C6H12O2 به‌صورت مایعی بی‌رنگ با بویی میوه‌ای شبیه موز یا گلابی است که سه ایزومر acetate، tert-butyl acetate و sec-butyl acetate آن را تشکیل می‌دهند. این عنصر را می‌توان با استریفیکاسیون فیشر نیز به دست‌آورد.

استریفیکاسیون یا استری شدن یک واکنش شیمیایی است که در آن یک الکل و یک اسید کربوکسیلیک با هم ترکیب می‌شوند و یک مولکول استر را تولید می‌کنند. استر نوعی مولکول آلی است که بوی میوه‌ای مشخصی دارد و در بسیاری از حلال‌ها، طعم‌دهنده‌ها و عطرها به کار می‌رود. کیفیت این عناصر به‌عنوان مواد اولیه تشکیل‌دهنده ماده فوق نقش مهمی در تعیین قیمت بوتیل استات دارند.

عنصر  فوق قابلیت حل‌شدن کمی در آب دارد؛ به این معنا که در  100 گرم آب، تنها 63/0 – 7/0 گرم این ماده حل می‌شود و بقیه به‌صورت لایه‌ای روی سطح باقی می‌ماند، نقطه اشتعال هم آن 18 درجه سانتی‌گراد است.

از این مایع بی‌رنگ خوش‌بو با نام‌های متیل پروپیل استات-2، متیل پروپیل استر، اتانوات 2-متیل پروپیل، اتانوات متیل پروپیل، ایزو بوتیل استر نیز یاد می‌‌شود که نشان‌دهنده ترکیب استر ایزوبوتانول و اسید استیک در آن است؛ همچنینβ-متیل پروپیل اتانوات که اتصال یک گروه اتانوات (CH3COO) را به یک گروه β-متیل پروپیل (CH2CH(CH3)2) نشان می‌‌دهد.

نرمال بوتیل استات چیست؟

یکی از مواد بسیار نزدیک به ایزو بوتیل استات عنصری به نام نرمال بوتیل استات با فرمول شیمیایی CH3CO2(CH2)3CH3 است. با وجود فرمول مولکولی مشابه، ساختار و خواص این دو ماده با یکدیگر تفاوت‌هایی دارد. بوتیل استات نرمال یک زنجیره مستقیم است که با داشتن چهار اتم کربن به گروه استیل متصل می‌شود؛ در‌حالی‌که ایزو بوتیل استات به‌صورت یک زنجیره منشعب از چهار اتم کربن به گروه استیل اتصال می‌یابد.

تفاوت‌های نرمال بوتیل استات و β-متیل پروپیل اتانوات

برای آشنایی بیشتر با تفاوت‌های موجود بین دو ماده فوق به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• نقطه‌جوش

نرمال بوتیل استات نقطه‌جوش بالاتری نسبت به متیل پروپیل استات-2 دارد و در دمای 1/126 درجه سانتی‌گراد می‌جوشد.

• چگالی

بوتیل استات معمولی با داشتن چگالی 8825/0 گرم‌ بر سانتی‌متر مکعب نسبت به  متیل پروپیل استر چگالی بیشتری دارد.

• حلالیت در آب

میزان حلالیت این دو ماده در آب به ترتیبی که نام آن‌ها را آوردیم، عبارت است از: 68/0 و 7/1 گرم در 100 میلی‌لیتر، بنابراین میزان حل‌شدن بوتیل نرمال در سطح پایین‌تری قرار می‌گیرد.

• نقطه اشتعال

نرمال بوتیل استات با برخورداری از نقطه اشتعال 22 درجه سانتی‌گراد نسبت بهβ-متیل پروپیل اتانوات با نقطه‌ اشتعال 14 درجه سانتی‌گراد در دمای بالاتری مشتعل می‌شود.

وجود تفاوت‌های فوق، بر عملکرد این عناصر تأثیر می‌گذارد، بنابراین ایزو بوتیل استات بیشتر نقش حلال را برای انواع لاک و نیتروسلولز‌ها ایفا می‌کند. نرمال بوتیل استات نیز بیشتر به‌عنوان حلال برای پوشش‌ها و جوهرها استفاده می‌شود و می‌تواند مواد دیگری مانند رنگ‌دانه‌ها، رزین‌ها و مواد افزودنی را حل کند و محلولی  همگن به وجود بیاورد.

منظور از پوشش، لایه‌نازکی است که برای محافظت از سطح، بهبود ظاهر یا اصلاح خواص روی سطح مواد شکل می‌گیرد. جوهر نیز به مایع یا خمیری گفته می‌شود که حاوی رنگ‌دانه یا رنگ است و برای رنگ‌آمیزی برخی سطوح در تولید تصویر، متن یا طرح به کار می‌رود.

کاربرد ایزو بوتیل استات

ایزو بوتیل استات در زمینه‌های متعددی کاربرد دارد که برخی از آن‌ها را در ادامه معرفی می‌کنیم.

• حلال

ایزو بوتیل استر یک حلال رایج است که برای لاک و نیتروسلولز مورداستفاده قرار می‌گیرد. این ماده می‌تواند انواع رزین، روغن، چربی، موم و پلاستیک‌های مختلف را حل کند. بوی میوه‌ای یا گلی آن بوی سایر حلال‌ها را می‌پوشاند. از ویژگی حلالیت مایع فوق برای پوشش‌های سطحی صنایع چوب، ظروف، بدنه خودرو، چاپ جوهرها و چسب‌ها نیز استفاده می‌شود.

• طعم‌دهنده

این ترکیب شیمیایی که به‌عنوان طعم‌دهنده در تولید انواع غذاها و نوشیدنی‌ها به کار می‌رود، قادر است به محصولات مختلف طعم تمشک، گلابی، موز یا سیب ببخشد. مزیت دیگر این ماده دریافت مُهر تأیید سازمان غذا و دارو (FDA) به‌عنوان یک ماده ایمن (GRAS) است. با‌این‌حال نباید در مصرف آن افراط کرد؛ زیرا غلظت بالای آن باعث تهوع، سرگیجه و سردرد خواهد شد.

• ماده معطر

ایزو بوتیل استات به‌عنوان ماده‌ای معطر و خوش‌بو در ساخت لوازم آرایشی و محصولات مراقبت شخصی نیز کاربرد دارد و رایحه نت‌های گلی، میوه‌ای یا چوبی را تقویت می‌کند. این مایع با سطح سمیت پایین و آلرژی‌زایی کم در عطرسازی برای ایجاد مشک مصنوعی یا عنبر مورداستفاده قرار می‌گیرد.

• واسطه مصنوعی

این ماده پرکاربرد به‌عنوان یک واسطه مصنوعی برای تولید سایر مواد شیمیایی عمل می‌کند.  استفاده به‌عنوان رقیق‌کننده، درزگیر و تمیزکننده را نیز می‌توان به کاربردهای فوق افزود. تنوع این کاربردها زمینه فروش بوتیل استات را افزایش می‌دهد.

نکاتی در زمینه استفاده از ایزو بوتیل استات

در صورت رعایت‌نکردن نکات لازم، این ماده شیمیایی مانند بسیاری دیگر از عناصر و ترکیبات ممکن است عوارضی را به همراه داشته باشد. توجه به پیامدها و توصیه‌های ذیل در این زمینه راهگشا خواهد بود:

ایزو بوتیل استات  باعث تحریک چشم، پوست و دستگاه تنفسی می‌شود و می‌تواند بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر بگذارد و علائمی مانند سردرد، خواب‌آلودگی، گیجی و عدم تعادل ایجاد کند؛ بنابراین باید آن را بااحتیاط مورداستفاده قرارداد و دور از حرارت، جرقه، شعله و عوامل اکسیدکننده در مکانی خنک، خشک و دارای تهویه مناسب نگهداری کرد.

این توصیه‌ها باید از سوی مراکزی که به خرید بوتیل استات می‌پردازند نیز به‌دقت موردتوجه قرار گیرد. آن‌ها باید با حساسیت این ماده را از منابعی تهیه کنند که همواره با رعایت نکات ایمنی و انتقال آن‌‌ها به مشتریان آگاهی‌های لازم را در اختیارشان می‌گذارند. مراکزی همچون بازرگانی پترووال که با سابقه‌ای درخشان و تعهد نسبت به خریداران، حقوق آن‌ها را رعایت می‌کنند و باعرضه محصولات باکیفیت، شرایط حفظ و نگهداری ایمن آن‌ها را فراهم می‌سازند و به اطلاع مشتریان نیز می‌رسانند.

نکته پایانی در مورد ایزو بوتیل استات

ایزو بوتیل استات به‌عنوان حلال، رقیق‌کننده، طعم‌دهنده، ماده معطر و واسط شیمیایی مصنوعی در صنعت رنگ، داروسازی، پلیمر و مواد غذایی مورداستفاده قرار می‌گیرد. استفاده از ایزو بوتیل استات  باعث تحریک چشم، پوست و دستگاه تنفسی و تأثیرگذاری بر سیستم عصبی مرکزی می‌شود. این ماده باید دور از حرارت، جرقه، شعله و عوامل اکسیدکننده در مکانی خنک، خشک و دارای تهویه مناسب نگهداری شود. افراد پس از مقایسه قیمت بوتیل استات می‌توانند برای خرید این محصول به شرکت‌های معتبری همچون شرکت بازرگانی پتروشیمی پترووال مراجعه کنند.